Thời gian qua, kinh tế toàn cầu nói chung và kinh tế Việt Nam nói riêng đang bị suy giảm và ảnh hưởng rất lớn, do phần lớn đại dịch Covid để lại, điều này kéo theo hệ quả là gây nên sự thất nghiệp, và có thể hình thành từ các nguyên nhân cơ bản sau:
Theo kết quả tổng điều tra dân số và nhà ở 2019 cho thấy, khái quát hiện trạng những người thất nghiệp thường khá trẻ, có độ tuổi từ 15 - 54 tuổi, chiếm tới 91,7% tổng số người thất nghiệp của cả nước. Trong đó, với tỷ lệ thất nghiệp của nam giới cao hơn nữ giới trong cùng độ tuổi, tương ứng là 92,6% tổng số nam giới thất nghiệp và 90,9% tổng số nữ giới thất nghiệp.
Riêng người trong độ tuổi từ 25 - 54 tuổi có tỷ lệ thất nghiệp cao nhất, chiếm gần một nửa tổng số lao động thất nghiệp của cả nước (47,3%), và thực trạng này ở khu vực thành thị lên tới 52,7%, ở khu vực nông thôn là 42,9%.
Còn đối với công bố của Tổng cục Thống kê thì số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý II năm 2022 là gần 1,1 triệu người, giảm 41,6 nghìn người so với quý trước và giảm 112,0 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động quý II năm 2022 là 2,32%, giảm 0,14 điểm phần trăm so với quý trước và giảm 0,30 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.
Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên 15 - 24 tuổi quý II năm 2022 là 7,63%, giảm 0,30 điểm phần trăm so với quý trước và tăng 0,16 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên khu vực thành thị là 9,13%, cao hơn 2,30 điểm phần trăm so với khu vực nông thôn.
Do giới trẻ chưa am hiểu đầy đủ về cơ cấu thị trường lao động, nhu cầu việc làm và năng lực hành nghề, còn giữ thói quen học để “làm thầy” chứ không ai muốn mình “làm thợ”, dẫn đến tình trạng những ngành cần lao động thì lại thiếu lao động, trong khi đó lại thừa lao động ở các ngành không cần nhiều lao động...
Đứng trước bối cảnh hiện nay kinh tế Việt Nam đã từng bước áp dụng nhiều thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến trên thế giới, nên cần thiết lực lượng lao động có trình độ chuyên môn cao, thành thạo tay nghề, năng động để thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế, xã hội.
Vì vậy dưới góc nhìn chuyên gia về vấn đề lao động việc làm có những thông tin cần thiết giúp giới trẻ tiếp tục tập trung hoàn thiện:
- Thực hiện tốt chiến lược và giải pháp của nhà nước và chính phủ cụ thể thúc đẩy phát triển kỹ năng và học tập suốt đời cho người lao động trong bối cảnh tương lai việc làm, chú trọng dự đoán nhu cầu kỹ năng (cho hiện tại và tương lai), tăng cường học tập tại nơi làm việc, đặc biệt là học nghề/học việc tại doanh nghiệp.
- Tăng cường vai trò cầu nối giữa đào tạo và sử dụng lao động, từ đó giúp khôi phục thị trường lao động. Liên kết giữa nhà trường với doanh nghiệp sẽ giúp cho sinh viên, học sinh hiểu được thị trường lao động và có sự chọn lựa phù hợp hơn cho việc làm, cũng như phấn đấu để ổn định cho công việc lâu dài hơn. Khi các ngành nghề thay đổi rất nhanh, người học cần xác định tinh thần sẵn sàng thích nghi trong các bối cảnh mới, hiện đại, chuyên nghiệp… từ đó có thể linh hoạt trong chuyển đổi ngành nghề.
- Các chương trình đào tạo có tính chuyên môn cao trong lĩnh vực nhất định sẽ đáp ứng được tính liên ngành (công nghệ thông tin, kỹ thuật số, mạng, kiến thức chuyên ngành) và các kỹ năng khác (khả năng suy nghĩ hệ thống, khả năng tổng hợp, khả năng liên kết giữa thế giới thực và ảo, khả năng sáng tạo, kỹ năng làm việc nhóm, khả năng hợp tác liên ngành…), từ đó giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của lao động.
- Hoàn thiện phát triển hoạt động hướng nghiệp theo hướng công nghệ số (xây dựng kho dữ liệu dùng chung), đưa các chương trình giáo dục định hướng nghề nghiệp vào các trường Trung học phổ thông và Trung học cơ sở…
- Xây dựng cổng thông tin hướng nghiệp - việc làm kết nối các tỉnh, thành, khu vực và quốc gia. Cải thiện hệ thống thông tin thị trường lao động và hoạt động dịch vụ việc làm. Điều tra, khảo sát việc làm của sinh viên, học sinh, người lao động và nhu cầu thị trường lao động, định hướng về xu hướng việc làm và học nghề đphù hợp. Hướng dẫn hỗ trợ các doanh nghiệp hoạch định chiến lược tuyển dụng, sử dụng nhân lực trung hạn và dài hạn…
Khi nền kinh tế phát triển, sẽ tạo một mô hình mới, tự động hóa cao, lao động trong nhiều ngành nghề có những biến động rất lớn, vì vậy việc giúp cho sinh viên, học sinh lựa chọn ngành nghề phù hợp, hình thức và phương thức lập nghiệp đúng đắn cũng phải có những thay đổi cơ bản nhất định.