Trong bối cảnh hội nhập, tái cấu trúc tích hợp công nghệ toàn diện, thị trường lao động Việt Nam đang thay đổi nhanh chóng về cơ cấu ngành nghề, kỹ năng và hình thức việc làm.
.jpg)
Hiện nay, nhiều nghề truyền thống mất đi, đồng thời nhiều nghề mới ra đời... Trước những thực tế đó, đòi hỏi năng lực số, tư duy sáng tạo và khả năng học tập liên tục… là những vấn đề cần được định hướng cho tương lai, cần phát triển năng lực nghề nghiệp bền vững cho học sinh, tạo ra nguồn nhân lực thích ứng cao với thời đại số.
1. Nguyên tắc chọn nghề:
- Phù hợp năng lực, sở thích, tính cách cá nhân.
- Phù hợp xu hướng phát triển công nghệ và việc làm tương lai.
- Phù hợp điều kiện học tập, tài chính và định hướng gia đình.
2. Khuyến khích học sinh - sinh viên xây dựng “hồ sơ năng lực nghề nghiệp số”
- Lưu trữ sản phẩm học tập, dự án thực tế, chứng chỉ kỹ năng, kinh nghiệm thực tập.
- Giúp nhà tuyển dụng đánh giá năng lực thực chất thay vì chỉ nhìn bằng cấp.
3. Những nhóm nghề triển vọng đến năm 2035
- Công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu và an ninh mạng.
- Điện - điện tử, tự động hóa, robot, năng lượng xanh.
- Logistics, thương mại điện tử, marketing số.
- Chăm sóc sức khỏe, làm đẹp, du lịch - dịch vụ.
- Nông nghiệp công nghệ cao và môi trường.
4. Phát triển năng lực cốt lõi thời đại số
Công nghệ, tự động hóa và AI… tạo ra cả cơ hội và thách thức cho sinh viên, thúc đẩy nhu cầu nhân lực có kỹ năng cao về công nghệ, tạo ra các ngành nghề mới và tăng năng suất. Khi đó, các công việc lặp đi lặp lại có thể bị thay thế, nên đòi hỏi sinh viên phải liên tục học hỏi và thích ứng với những kỹ năng cùng các cơ hội việc làm (các lĩnh vực liên quan đến AI, phân tích dữ liệu, kỹ thuật phần mềm và thiết kế hệ thống tự động…) đang có nhu cầu tuyển dụng cao.
Công nghệ (tự động hóa các quy trình) sẽ giúp sinh viên tập trung vào các công việc có tính sáng tạo, phân tích và chiến lược hơn. Nếu được trang bị kỹ năng phù hợp, sinh viên có thể tiến tới các vị trí quản lý kỹ thuật hoặc giám đốc kỹ thuật...
Tuy nhiên, những thách thức và yêu cầu đối với sinh viên thay thế công việc (tự động hóa) hoặc các công việc đòi hỏi kỹ năng thấp (lặp đi lặp lại)… sẽ gây khó khăn cho những sinh viên không được đào tạo hoặc không thích ứng kịp thời.
Ngoài ra, có một khoảng cách ngày càng lớn giữa những người có kỹ năng làm việc với công nghệ và những người không có kỹ năng, dẫn đến sự phân hóa thu nhập… Nên vậy, sinh viên cần chủ động trang bị cho mình các kỹ năng số, khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi của công nghệ và tư duy học tập suốt đời... Đồng thời, cần sự kết hợp giữa kỹ năng cứng và kỹ năng mềm, kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm.
Tóm lại, năng lực hành nghề cần thiết trong thị trường lao động thời đại số, cần phải có:
- Kỹ năng công nghệ: Bao gồm khả năng sử dụng thành thạo các công cụ, phần mềm và đặc biệt là làm chủ AI để tối ưu hóa công việc.
- Kỹ năng mềm: Tư duy phản biện, giao tiếp, làm việc nhóm, và thích ứng với sự thay đổi.
- Ngoại ngữ: Vẫn là yếu tố quan trọng trong thị trường lao động toàn cầu.
.jpg)
- Khả năng học tập suốt đời: Thị trường lao động thay đổi nhanh chóng, đòi hỏi mỗi cá nhân phải liên tục học hỏi và cập nhật kiến thức, kỹ năng mới.
- Tư duy quản trị nghề nghiệp: Không còn kỳ vọng làm việc suốt đời cho một nghề, mà cần liên tục phát triển bản thân, xây dựng hệ sinh thái nghề nghiệp của riêng mình bao gồm đồng nghiệp và đối tác.
- Tập trung vào năng lực, thay vì bằng cấp: Doanh nghiệp ngày càng coi trọng năng lực thực tế hơn là bằng cấp, nên việc trau dồi kỹ năng chuyên môn là rất quan trọng...