Thanh niên là lực lượng lao động nòng cốt của nền kinh tế, chiếm trên 40% lực lượng lao động xã hội và là nguồn lực quan trọng cho sự nghiệp Quốc gia phát triển, hội nhập toàn cầu...

Hiện nay, thanh niên tham gia lao động trong khu vực kinh tế ngoài nhà nước chiếm tỷ lệ là 87,7% và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là 5% (riêng tại khu vực có vốn đầu tư nước ngoài tăng gấp 5 lần so với năm 2000).

Trình độ chuyên môn, kỹ thuật nghiệp vụ, kỹ năng lao động của thanh niên tham gia hoạt động kinh tế ngày càng tăng cao. Mỗi năm TP. Hồ Chí Minh có từ 25.000 - 30.000 sinh viên hệ cao đẳng và 100.000 - 120.000 sinh viên hệ đại học tốt nghiệp, bổ sung cho lực lượng lao động xã hội.

Tuy nhiên, thị trường lao động đang tồn tại một nghịch lý, nhiều người thất nghiệp hoặc mất việc làm trước số động doanh nghiệp đang tuyển dụng lao động tay nghề nhưng không tuyển được.

Thực trạng chung là phần lớn sinh viên, học viên tốt nghiệp ra trường vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong tìm kiếm việc làm phù hợp và ổn định, do chưa định hướng đúng về nghề nghiệp – việc làm, vì một số thanh niên chọn ngành học chưa phù hợp năng lực, sở trường và xu hướng phát triển thị trường lao động.

Mặt khác các doanh nghiệp rất quan tâm tuyển chọn đối với sinh viên, học viên tốt nghiệp về kiến thức ngoại ngữ, khả năng hợp tác, kỹ năng làm việc, kỹ năng giao tiếp, những hiểu biết về môi trường văn hóa doanh nghiệp và tác phong làm việc công nghiệp…

Sự hạn chế của sinh viên, học viên khi ra trường, đa số chưa định hướng được cụ thể để chọn một ngành chuyên môn phù hợp với khả năng.

Và những hạn chế khác về công tác quản lý nhà nước về nguồn nhân lực đặc biệt, tổ chức hệ thống dự báo nhu cầu nhân lực, thông tin thị trường lao động, dịch vụ giao dịch thị trường lao động (tư vấn, giới thiệu việc làm, cung ứng lao động)... chưa đạt hiệu quả cao.

Trước tình hình trên, là những người tâm huyết ngành giáo dục và lao động việc làm, ông Trần Anh Tuấn – Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu đào tạo Kinh tế Quốc tế xin kiến nghị một số giải pháp hỗ trợ Thanh niên về nghề nghiệp – việc làm.

1. Tăng cường công tác quản lý nhà nước về thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực, đẩy mạnh sự liên kết, hợp tác đồng bộ các hoạt động hướng nghiệp, tuyển sinh, đào tạo, thực hành gắn kết nhu cầu sử dụng lao động. Phát triển các chương trình nghiên cứu về chính sách thị trường lao động, chính sách đào tạo, chú trọng thu hút khu vực tư nhân tham gia các hoạt động đào tạo theo nhu cầu xã hội, tạo sự phối hợp chặt chẽ từ trách nhiệm của cơ quan nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp, người học và xã hội.

2. Hoàn thiện phát triển hoạt động hướng nghiệp, đưa các chương trình giáo dục định hướng nghề nghiệp vào các trường Trung học phổ thông và Trung học cơ sở. Xây dựng cổng thông tin hướng nghiệp – việc làm thành phố kết nối các tỉnh, thành, khu vực và quốc gia. Điều tra, khảo sát việc làm của sinh viên và nhu cầu thị trường lao động về xu hướng việc làm và học nghề. Hướng dẫn hỗ trợ các doanh nghiệp hoạch định chiến lược tuyển dụng, sử dụng nhân lực trung hạn và dài hạn.

3. Định hướng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đối với hoạt động của các trường đào tạo, dạy nghề và nhận thức tự học tập, rèn luyện nghề của học sinh, người lao động phù hợp phát triển thị trường lao động theo yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập… đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng nghề nghiệp. Hoàn thiện mô hình, nâng cao năng lực hoạt động phân tích và dự báo cung – cầu nhân lực. Dự báo những ngành nghề, lĩnh vực trọng điểm trung hạn (05 năm), dài hạn (10 năm – 20 năm), góp phần tham mưu quy hoạch cơ cấu đào tạo phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế xã hội thành phố, quốc gia và hội nhập. Hạn chế mất cân đối, thừa thiếu trong nhiều doanh nghiệp thuộc các ngành kinh tế, thành phần kinh tế.

4. Cải thiện hệ thống thông tin, thị trường lao động và hoạt động giới thiệu việc làm cho thanh niên TP. Hồ Chí Minh với các tỉnh, thành phố, khu vực và Quốc gia để hỗ trợ học nghề, tìm việc làm của thanh niên.

5. Nâng cao năng lực chuyên môn của các trung tâm dịch vụ việc làm Thanh niên theo quy trình hướng nghiệp – thông tin việc làm và giới thiệu việc làm theo phương pháp công nghệ khoa học và chất lượng tư vấn. Xây dựng và triển khai chương trình hiện đại hóa, nâng cao hiệu quả của công tác thông tin, thông tin thị trường, để xử lý tổng hợp lưu trữ và khai thác số liệu. Ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin vào lĩnh vực thông tin thị trường, xây dựng cơ sở dữ liệu, quản lý nguồn nhân lực, phát triển hệ thống thông tin điện tử về “Dự báo nhu cầu nhân lực”, “Người tìm việc – Việc tìm người”;

Đặc biệt, khi nền kinh tế phát triển, mỗi ngày sẽ tạo một mô hình mới, một tự động hóa cao, khiến cho lao động trong nhiều ngành nghề có những biến động rất lớn. Đồng thời, giới trẻ, lao động trẻ nói chung và thanh niên lao động Việt nam nói riêng muốn nắm bắt được các lợi thế trong thời đại mới, điều quan trọng là cần được trang bị các phương pháp tư duy mới để tạo ra sự khác biệt và tận dụng tối đa cơ hội có được.

Cụ thể hơn, bên cạnh việc tự trang bị kiến thức, kỹ năng, cập nhật, tiếp cận công nghệ mới… thì việc lựa chọn ngành nghề phù hợp, hình thức và phương thức lập nghiệp đúng đắn cũng phải có những thay đổi cơ bản nhất định.

Trần Anh Tuấn
Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu đào tạo Kinh tế Quốc tế.