Công nghệ số không ngừng biến đổi và phát triển, là phương thức và công cụ để xây dựng một xã hội thịnh vượng. Việc ứng dụng công nghệ số vào các hoạt động thuộc lĩnh vực kinh tế - xã hội và các hoạt động khác nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả của các hoạt động này.

Những năm gần đây, với tốc độ phát triển nhanh của thế giới nói chung và nước ta nói riêng về công nghệ số với phương thức hoạt động kinh tế trong điều kiện tồn tại nền kinh tế hàng hoá để thực hiện các hoạt động kinh tế của mình là vô cùng cấp bách. Do đó, những nhóm ngành nghề cần nhiều nhân lực giai đoạn 2022 - 2030 là những nghề gắn liền với giai đoạn phát triển kinh tế số.

Đồng thời, thị trường lao động đang trong bối cảnh tồn tại thật nhiều khó khăn, sức ép về vấn đề giải quyết việc làm với sự gia tăng tỷ lệ thất nghiệp hoặc thiếu việc làm, dẫn đến thay đổi dòng thương mại toàn cầu, làm suy giảm các thị trường.

Ngoài ra, tác động từ đại dịch Covid đã tạo ra nhận thức mới, xu hướng chuyển dịch trong thị hiếu tiêu dùng, giao dịch thương mại mới trên nguyên tắc từ xa, hạn chế tiếp xúc; xuất hiện các ngành nghề kinh doanh trực tuyến mới dựa trên kinh tế số... tạo ra thay đổi về cầu đối với một số sản phẩm, dịch vụ thiết yếu như chế biến thực phẩm; y tế, hoá dược phẩm, chuyển đổi số, e-logistics; đem lại cơ hội thị trường mới cho các doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng để tái cơ cấu sản xuất, hình thành các chuỗi giá trị mới và phát triển bứt phá… Thì đây là cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam nhìn nhận, sát hạch lại năng lực thực tế.

Thương mại điện tử đang dần trở thành phương thức kinh doanh phổ biến, ngày càng được nhiều doanh nghiệp và người dân biết đến. Sự đa dạng về mô hình hoạt động, đối tượng tham gia cũng như chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ với sự hỗ trợ của hạ tầng internet và ứng dụng công nghệ hiện đại đã đưa thương mại điện tử trở thành trụ cột không thể tách rời trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Báo cáo của Lazada Việt Nam về toàn cảnh ngành Thương mại điện tử năm 2021, thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam sẽ tăng trưởng 300%, từ gần 14 tỷ USD năm 2021 lên 39 tỷ USD vào năm 2025. Lý giải cho sự tăng trưởng này, báo cáo ghi nhận sự gia tăng về số lượng nhà bán hàng mới trên các nền tảng thương mại điện tử, đồng nghĩa với việc ngày càng nhiều nhà bán hàng mong muốn phát triển kinh doanh trên kênh trực tuyến. Dự báo thời gian tới, thương mại điện tử tiếp tục phát triển mạnh, đưa Việt Nam trở thành nền kinh tế có thị trường thương mại điện tử đứng thứ ba trong khu vực ASEAN.

Bối cảnh trong nước và quốc tế không chỉ đem đến những cơ hội, thuận lợi và thời cơ… mà còn đem đến nhiều khó khăn và thách thức đối với thanh niên. Điều cơ bản là mỗi thanh niên cần có đủ bản lĩnh, ý chí, trình độ để phát huy thuận lợi, tận dụng thời cơ, khắt phục khó khăn, vượt qua thách thức. Điều đó chỉ có được khi thanh niên phát huy tinh thần tự học, tự rèn luyện, có đủ tâm, đủ tầm để tham gia vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, chủ động tham gia vào nền kinh tế tri thức và quá trình hội nhập quốc tế.

Vấn đề ở đây không còn là có bao nhiêu chỗ làm cho người lao động, mà đó là sự chuẩn bị như thế nào về chất lượng lao động đáp ứng được nhu cầu phát triển. Chủ động ứng phó các thách thức đang đặt ra, tìm hướng phát triển thích ứng trước bối cảnh mới đang được xem là một trong những nguyên tắc, phương thức để mọi ngành nghề trong xã hội vượt qua khó khăn. Với lợi thế có hơn 64 triệu người sử dụng công nghệ số, internet, Việt Nam là một thị trường tiềm năng của loại hình kinh doanh trực tuyến.

Bên cạnh đó, thương mại điện tử phát triển mạnh sẽ thu hút nhiều nhân lực và xuất hiện nhiều dự án khởi nghiệp mới, nên nhu cầu nhân lực gia tăng ở các ngành vận tải, dịch vụ thu hộ. Việc thu hút đầu tư của các công ty nước ngoài trên địa bàn thành phố cũng rất cần nguồn lực chất lượng cao... Tuy vậy, hạn chế chung là thị trường lao động ngành thương mại điện tử phát triển chưa đồng bộ, còn lệch pha cung - cầu về số lượng và chất lượng, chưa phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế và hội nhập.

Theo góc nhìn chuyên gia và điều kiện về xu hướng công việc hiện nay, người có kỹ năng thấp sẽ trở nên thất nghiệp trong thời đại kỷ nguyên mới của cuộc CMCN 4.0. Vì vậy, ngoài kiến thức chuyên môn, người học ngành thương mại điện tử trong thời gian tới cần đáp ứng 4 yêu cầu: Biết kết hợp với công nghệ thông tin, có ngoại ngữ, kỹ năng mềm và kinh nghiệm làm việc.

Trần Anh Tuấn - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đào tạo Kinh tế Quốc tế