Hội nghị Trung Ương VI khóa XIII (tháng 10/2022), đã xác định việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là một giải pháp cần thiết, không thể thiếu của việc tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Với phương châm “Công nghiệp hoá, hiện đại hoá là chủ trương xuyên suốt và nhất quán của Đảng, Nhà nước ta trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, Nghị quyết số 29-NQ/TW (ngày 17/11/2022) đã nêu rõ một quan điểm, đó là: “Trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá phải bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô; Chủ động và tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, hiệu quả; Khơi dậy khát vọng phát triển, tinh thần khởi nghiệp quốc gia, đổi mới sáng tạo; Phát huy giá trị tinh hoa văn hóa dân tộc, bản lĩnh và trí tuệ con người Việt Nam và truyền thống của giai cấp công nhân, vai trò xung kích, đi đầu của đội ngũ trí thức và doanh nhân Việt Nam”.

Nhiều nhà nghiên cứu khoa học nhận định: Một trong những thách thức đáng chú ý là khó dự đoán xu hướng để có thể đầu tư phát triển nguồn nhân lực cho tương lai, có tới 80% công việc sẽ là những công việc mới mà chưa từng có ở thời điểm hiện nay.

Thực tế, ngay ở Việt Nam, một số nghề cũng đang biến mất, ví dụ như nghề “xe ôm truyền thống” hoạt dộng tự do đã bắt đầu biến mất khi Grab, Go-Viet, Be ra đời. Hay việc nhiều ngân hàng, thay vì mở rộng mạng lưới như trước đây thì phải thu hẹp dần mạng lưới, do người dân đã bắt đầu quen với Internet banking và không còn cần đến trụ sở để giao dịch. Vì vậy, nghề giao dịch viên tại các ngân hàng có thể dần biến mất.

Các ngành nghề lặp đi lặp lại với quy trình cụ thể như kế toán, lập trình, bảo trì, vận hành có thể được thay thế bằng người máy với trí tuệ nhân tạo.

Việc dự đoán những thay đổi và yêu cầu nghề nghiệp mà người máy khó hoặc chưa thể thay thế con người là khá khó khăn về nội dung và thời gian diễn ra, để doanh nghiệp có hướng đầu tư dài hạn và phù hợp. Chỉ biết rằng, những thay đổi về yêu cầu lao động trên có thể diễn ra nhanh chóng trong thời gian từ 10 tới 15 năm nữa.

Khảo sát chất lượng nguồn nhân lực những năm gần đây cho thấy, nước ta có nguồn lao động dồi dào, chiếm trên 58% dân số cả nước, với 50,5 triệu lao động, nhưng có đến gần 80% người lao động trong độ tuổi từ 20 - 24 khi tham gia thị trường lao động chưa được đào tạo nghề, hoặc được đào tạo thì còn hạn chế về kỹ năng nghề nghiệp. Nguồn nhân lực chất lượng cao đang thiếu hụt trầm trọng và mới chỉ đáp ứng được gần 40% nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Nhu cầu đào tạo và tái đào tạo nhân lực rất lớn trong xã hội. Lực lượng lao động cần được chú trọng tập trung đào tạo và tái đào tạo bao gồm: Lực lượng lao động đang làm việc trong cả hai khối tư nhân và hành chính công; Những sinh viên trẻ - lực lượng lao động kế cận; Học sinh các cấp làm quen với tri thức và kỹ năng số đảm bảo nhân lực tương lai có khả năng thích nghi với tương lai từ công nghệ và chuyển đổi số.

Người lao động cần có được các kỹ năng kỹ thuật cũng như sự kết hợp năng lực số (ví dụ như phân tích dữ liệu lớn, mạng bảo mật, truyền thông xã hội) với các kỹ năng mềm để cải thiện khả năng đáp ứng, thay thế linh hoạt giữa các thành phần kinh tế và nghề nghiệp.

Đồng thời việc thích ứng đào tạo nguồn nhân lực số đang đặt ra yêu cầu, thách thức không chỉ cho doanh nghiệp mà cho cả các cơ sở đào tạo, bao gồm cả đại học và giáo dực nghề nghiệp. Sự biến đổi nhanh chóng của yêu cầu công việc đặt yêu cầu về năng lực tự học là ưu tiên số một trong học tập hiện nay. Song song đó, trong hoạt động kinh doanh cũng vậy, các doanh nghiệp đang chuyển biến theo mô hình doanh nghiệp học tập, khuyến khích quá trình tự học của nhân viên.

Đứng trước những vấn đề này, các chuyên gia công nghệ thông tin cho rằng, đào tạo kỹ năng và phát triển nguồn nhân lực số là yếu tố then chốt trong việc xây dựng lực lượng nòng cốt, hình thành mạng lưới chuyên gia chuyển đổi số để dẫn dắt, tổ chức, lan tỏa tiến trình chuyển đổi số góp phần bảo đảm công cuộc chuyển đổi số địa phương một cách nhanh, hiệu quả, bền vững và thành công.

Theo đó, đào tạo nhân lực chuyển đổi số không chỉ là việc dạy cách làm chủ công nghệ, máy móc mà còn phải giúp họ thay đổi cả tư duy, hiểu đúng về giá trị của con người trong từng khâu chuyển đổi số của tổ chức. Điều này quan trọng với cả những người lao động phổ thông đến cấp quản lý, lãnh đạo.

Chính vì vậy, hiện nay quá trình chuyển đổi số đang là thách thức lớn cho nguồn nhân lực chất lượng để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Điều đó đặt ra cho doanh nghiệp những yêu cầu trong đào tạo, phát triển lãnh đạo số và nguồn nhân lực số… cũng như một cơ hội và thách thức cho sự phát triển về xu hướng nghề nghiệp trong những giai đoạn tiếp theo.